Kiedy nie trzeba ponosić kosztów sądowych?

Dochodzenie swoich spraw w postępowaniu sądowym wiąże się z koniecznością ponoszenia związanych z nim kosztów. Co zrobić, jeśli nie stać nas na ich uiszczenie? Czy jesteśmy wówczas pozbawieni prawa do sądu? Na szczęście przepisy przewidują instytucję zwolnienia z kosztów sądowych a także wskazują kategorie osób i spraw, które takich kosztów nie ponoszą.

Wniosek o zwolnienie od kosztów

Każdy, zarówno osoba fizyczna, jak i przedsiębiorca, mogą wnosić o zwolnienie od kosztów postępowania sądowego, w którym biorą udział. Zwolnienie to może obejmować zarówno opłaty sądowe, np. od wnoszonych pism procesowych, jak i np. koszty, które jesteśmy zobowiązani zwrócić drugiej stronie (np. gdy reprezentuje ją kancelaria adwokacka). W celu uzyskania takiego zwolnienia musimy złożyć odpowiedni wniosek, w którym wyjaśniamy, dlaczego nie jesteśmy w stanie pokryć kosztów. Musimy też opisać naszą sytuację finansową i udokumentować ją poprzez przedstawienie odpowiednich dokumentów.

Wniosek możemy złożyć samodzielnie, ale może też złożyć go w naszym imieniu pełnomocnik, np. reprezentująca nas kancelaria adwokacka – wbrew obiegowej opinii fakt, że kancelaria adwokacka (czy radcowska) reprezentuje nas w procesie nie oznacza automatycznie, że sąd oddali nasz wniosek. Wniosek taki sąd może:

1. uwzględnić w całości (wówczas jesteśmy zwolnieni od wszystkich kosztów, o które wnioskowaliśmy);
2. oddalić (w takim przypadku jesteśmy zobowiązani ponieść wszystkie koszty związane z postępowaniem; od takiego postanowienia przysługuje jednak zażalenie);
3. uwzględnić w części (sąd wskazuje wówczas, w jakim zakresie zwania nas od kosztów – np. musimy wnieść tylko 50% opłaty lub określoną przez sąd kwotę pieniężną).

Zwolnienie z mocy ustawy

Istnieje też grupa podmiotów, które już z zasady nie muszą ponosić kosztów sądowych. Są to m.in. osoby, które domagają się zasądzenia świadczeń alimentacyjnych. Jeśli jednak takie osoby reprezentowane są przez prawnika (jak adwokat czy radca prawny) wówczas same we własnym zakresie muszą pokryć jego wynagrodzenie. W toku procesu mogą jednak domagać się od strony przeciwnej zwrotu kosztów, jakie otrzymała od nich np. kancelaria adwokacka.